Pre tacno 150 godina, Josif Pančić je otkrio do tada nepoznatu vrstu četinara na obroncima Tare, koju je nazvao Pančićeva omorika. Ovo otkriće predstavljalo je jedno od najvažnijih u botanici u drugoj polovini 19. veka, kako ističe Tomica Mišljenović, biolog iz Botaničke bašte „Jevremovac“.
„Nije bilo uobičajeno tada pronaći novu vrstu drveta u srednjoj Evropi. Pančićevo otkriće odjeknulo je u naučnoj zajednici, iako je trebalo nekoliko godina da ubedi botaničke autoritete da se radi o potpuno novoj vrsti“, objašnjava Mišljenović. U vreme Pančićevog otkrića, pretraga terena bila je znatno teža nego danas, a botaničke ekspedicije su trajale duže.
Pančić je prvi put čuo za ovu neobičnu vrstu od lokalnog stanovništva 1855. godine, ali je više puta prolazio tim krajevima bez uspeha da je pronađe. „Njegova potraga za omorikom ličila je na detektivski roman. Čak je tražio od lokalnog stanovništva da mu šalju grančice četinara sa šišarkama, a u svom kabinetu u Beogradu video je grančice omorike, ali uzorci nisu bili adekvatno obeleženi. Tek 20 godina kasnije uspeo je da pronađe i opiše ovo stablo“, dodaje Mišljenović.
Na kraju, Pančić je pronašao ovu reliktnu vrstu u mestu Zaovine, u zaseoku Đurići. Pre ledenog doba, omorika je bila mnogo šire rasprostranjena, a preživela je ledeno doba na ograničenom području srednjeg toka reke Drine i u kanjonu reke Mileševke. „Ona se prirodno nalazi u Srbiji i Bosni i Hercegovini, a njene populacije su pod zaštitom. Najveći deo populacije nalazi se u okviru Nacionalnog parka Tara“, naglašava Mišljenović.
Ova vrsta je zanimljiva jer je vrlo tolerantna na aerozagađenje, pa se često gaji u gradskim parkovima i pored saobraćajnica. „U Finskoj, na primer, drvoredi omorike se sade uz autoputeve“, ističe Mišljenović. Takođe se proučava kako se supstance koje proizvodi Pančićeva omorika mogu iskoristiti za lečenje bolesti i u biotehnologiji.
U čast važnoj godišnjici, u Botaničkoj bašti „Jevremovac“ večeras se održava posebna vođena koktel tura sa autorskim napicima i jedinstvenim pričama koje su inspirisale njihovo nastajanje. „Ovo je obeležavanje značajnog naučnog jubileja, jer je važno podsetiti se značaja obrazovanja, nauke i velikana naše nauke, kao što je Josif Pančić, koji je bio prvi predsednik Srpske akademije nauka i rektor univerziteta“, zaključuje Mišljenović.
Izuzetno je važno negovati nasleđe ovakvih naučnih otkrića i podsticati buduće generacije da se bave naukom i istraživanjem. Pančićeva omorika ne predstavlja samo simbol prirodne lepote Srbije, već i značajnu lekciju o važnosti očuvanja naše biološke raznolikosti.
