Demografski problemi u Srbiji postaju sve izraženiji, a poslednji podaci pokazuju alarmantne trendove koji se ne mogu lako preokrenuti. Od 2015. godine, broj stanovnika smanjio se za skoro pola miliona, a prosečna starost stanovništva je porasla na 43,9 godina. Negativni prirodni priraštaj, koji iznosi -5,7 promila, podseća na ozbiljnost situacije. U 2024. godini, procenjuje se da će Srbija imati samo 6.586.476 stanovnika, što je značajan pad u poređenju sa pre deset godina.
U prošloj godini, razlika između broja novorođenih i preminulih iznosila je 37.385, što je rezultiralo nestankom cele jedne opštine. Najniža negativna stopa prirodnog priraštaja zabeležena je u Beogradu (-2,5 promila), dok je najviše smanjenje zabeleženo u regionu Južne i Istočne Srbije (-8,1 promila). Samo u šest od 174 grada i opština zabeležena je pozitivna stopa prirodnog priraštaja.
Demografkinja dr Jelena Stojiljković Gnjatović ističe da su migracije jedina nada za ublažavanje posledica, ali naglašava da Srbija već 35 godina ne beleži prirodni rast. Starenje stanovništva je proces koji traje decenijama i nije nešto što se može brzo promeniti. Prazne škole i naselja su vidljivi simptomi demografskog problema, a skoro svako deseto naselje u Srbiji nema dece.
Prema podacima poslednjeg popisa, od 4.721 naselja, 55 ih nema nijedne žene u reproduktivnom periodu, dok u 718 naselja prosečna starost ženskog stanovništva premašuje 60 godina. U 2.894 naselja, broj starijih od 60 godina dvostruko je veći od broja mlađih od 20 godina. Čak 68% naseljenih mesta u Srbiji ima lošu demografsku budućnost, sa naseljima koja imaju manje od 500 stanovnika.
Depopulacija je prisutna u 95% naselja, a jedini gradovi koji su zabeležili rast su Novi Pazar, Novi Sad i Beograd. Prema predviđanjima, broj stanovnika na jugu i istoku Srbije mogao bi opasti na 964.000 u narednih 30 godina, dok bi do 2052. godine Srbija mogla imati samo 5,2 miliona stanovnika.
Stojiljković Gnjatović napominje da su demografski problemi prisutni ne samo u Srbiji, već i u drugim državama Balkana i Istočne Evrope. Trendovi starenja i smanjenja broja stanovnika su globalni, ali su u Srbiji pojačani političkim i ekonomskim krizama, kao i velikom migracijom mladog stanovništva. U Srbiji, očekivanja da roditelji obezbede sve do kraja života detetu često su prevelika, što dodatno otežava rađanje.
U 2023. godini registrovano je 98.230 umrlih, sa prosečnom starošću umrlih od 75,4 godine. Vodeći uzrok smrti su bolesti sistema krvotoka, dok se broj nasilnih smrtnih slučajeva povećao. Država pokušava da poveća davanja za podsticanje nataliteta, ali stručnjaci upozoravaju da to nije dovoljno bez adekvatnih uslova za roditeljstvo.
Prvo dete u Srbiji žene obično rađaju u proseku sa 29,1 godinom. U gradskim naseljima, prosečna starost porodilja je 31,3 godine. Ovaj trend odlaganja rađanja dovodi do komplikacija i smanjenog broja dece. Stojiljković Gnjatović ističe da je savremeni život često prepun prepreka za rađanje, uključujući gojaznost i insulinsku rezistenciju među mladim ženama.
U zaključku, demografska situacija u Srbiji zahteva hitnu pažnju i sveobuhvatne mere. Bez odgovarajućih politika i podrške, negativni trendovi će se nastaviti, ostavljajući duboke posledice na društvo i ekonomiju. Potrebno je pronaći rešenja koja će osnažiti porodice i pružiti podršku mladim roditeljima, kako bi se obezbedila bolja budućnost za sve generacije.
