Duboko u turskim Alpima, na strmoj litici Crne planine u regiji Trabzon, nalazi se manastir Sumela, jedno od najimpresivnijih svetih mesta na svetu. Ovaj manastir, smešten na visini od oko 1.200 metara, izaziva divljenje svojom lepotom i tajanstvenošću već vekovima. Sa litice, manastir izgleda kao da visi nad provalijom, a njegova istorija i arhitektura govore o njegovom značaju u pravoslavlju.
Prema legendi, manastir su osnovala dva grčka monaha, jedan iz Istanbula, a drugi iz Atine, koji su sanjali viziju u kojoj im je Bogorodica poručila da joj sagrade „kuću“ na planini iznad Trabzona. Vođeni tim snom, pronašli su pećinu sa čudotvornom ikonom koju je, prema verovanju, naslikao apostol Luka. Oko te pećine vremenom je nastao manastir Sumela, koji je postao simbol pravoslavlja u regionu.
Naziv „Sumela“ dolazi od grčke reči melas oros, što znači „crna planina“. Manastir je osnovan u 4. veku i kroz vekove je postao duhovno i kulturno središte ovog dela sveta. Njegova monumentalnost je dodatno naglašena tokom vizantijskog i osmanskog perioda, posebno za vreme dinastije Komnina. Najstariji delovi manastira potiču iz doba cara Anastasija i Justinijana, ali je veća gradnja počela u 13. veku.
Manastir je ostao netaknut nakon što je sultan Mehmed Osvajač osvojio Trabzon u 15. veku, zahvaljujući njegovom dekretu o zaštiti verskih objekata. Njegov sin, sultan Selim I, dodatno je obnovio manastir i obogatio ga vrednim rukopisima i zlatnim ukrasima.
Jedinstvenost manastira Sumela leži u njegovoj arhitekturi, koja je doslovno uklesana u stenu. Glavna crkva se nalazi u pećini, a oko nje su smeštene kapelice, ćelije, biblioteka, kuhinje i akvadukt. Zidovi manastira su ukrašeni freskama koje prikazuju prizore iz života Hrista i Bogorodice, od stvaranja Adama i Eve do Isusovog vaskrsenja. Interesantno je da mnogim svecima na freskama nedostaju oči; narod je verovao da boja iz očiju ima čudotvorna svojstva i da je skidaju kako bi je pili, nadajući se isceljenju.
Na početku 20. veka, manastir je napušten, a 2015. godine je zatvoren zbog rizika od odrona. Posle skoro pet godina restauracije, manastir je ponovo otvoren za vernike i turiste. Najveći broj posetilaca dolazi 15. avgusta, na praznik Uspenja Presvete Bogorodice, kada se održava svečana liturgija koja okuplja pravoslavce iz celog sveta.
Do manastira se može stići organizovanim prevozom iz podnožja planine po ceni od oko 3 evra, a poslednjih 500 metara vodi uskom planinskom stazom kroz gustu šumu. Uspon može biti naporan, ali pogled sa vrha oduzima dah. Na putu do manastira nalazi se i crkva Svete Varvare, gde su se, prema predanju, monasi krili tokom obnove manastira.
Unutar manastira vlada tišina i osećaj poštovanja, uprkos gužvi posetilaca. Svaki kutak priča svoju priču, a freske, hodnici, prozori u steni i hladni kamen pamte vekove. Danas je manastir Sumela deo privremene UNESCO liste svetske baštine i nezaobilazna destinacija za sve koji putuju kroz severnu Tursku. Pored duhovne i istorijske vrednosti, posetioci mogu uživati i u veličanstvenoj prirodi Nacionalnog parka Altindere.
Manastir je otvoren od aprila do oktobra, a cena ulaznice iznosi oko 20 evra. Sumela nije samo mesto vere, već i simbol otpora i očuvanja kulturne baštine kroz vekove, što ga čini jedinstvenim mestom koje privlači turiste iz celog sveta.
