Spomenik Prvom splitskom partizanskom odredu, koji se nalazi u splitskoj četvrti Plokite, pretrpeo je nedavno vandalizam kada su na spomen-ploči nepoznati počinioci ispisali ustaška slova „U“. Ovaj incident predstavlja još jedan u nizu napada na obeležja antifašističke borbe u Hrvatskoj, koja je u poslednje vreme sve više izložena kontroverzama i političkim napetostima.
Prema informacijama koje je prenela hrvatska novinska agencija Indeks, na spomen-ploči su crnim sprejem iscrtana dva ustaška „U“ znaka koja su presečena krstovima. Ovaj čin vandalizma ne samo da predstavlja napad na istoričnu simboliku, već i na kolektivno sećanje naroda koji se bori protiv ideologija koje su izazvale stradanja tokom Drugog svetskog rata.
Oštećenje spomenika dogodilo se nedelju dana pre nego što su se u Splitu održali protesti navijača Fudbalskog kluba „Hajduk“, poznatih kao Torcida. Ovi protesti su bili usmereni protiv „Dana srpske kulture“ koji se održavao u gradu, što je takođe dovelo do hapšenja grupe maskiranih muškaraca koji su prekinuli manifestaciju u naselju Blatine. Ova situacija dodatno ukazuje na tenzije koje postoje između različitih etničkih i kulturnih grupa u Hrvatskoj, kao i na potrebu za dijalogom i razumevanjem među njima.
Antifašistička borba u Hrvatskoj predstavlja važan deo nacionalnog identiteta i kolektivnog sećanja, posebno s obzirom na to da je tokom Drugog svetskog rata veliki broj ljudi izgubio život boreći se protiv fašizma i ustaške vlasti. Spomenici poput onog u Plokitama služe kao podsećanje na te teške trenutke, ali i kao simbol otpora protiv ponovnog rađanja ekstremizma i mržnje.
U poslednjih nekoliko godina, u Hrvatskoj su se dogodili slični incidenti, gde su obeležja antifašističke borbe bila meta vandala i ekstremista. Ovi napadi često dolaze u kontekstu šireg društvenog i političkog diskursa, gde se antifašizam i nacionalizam sukobljavaju. Nažalost, takvi događaji dodatno polarizuju društvo i otežavaju proces pomirenja i izgradnje zajedničke budućnosti.
Vlada i lokalne vlasti su u više navrata osudile ovakve napade i naglasile su važnost očuvanja antifašističkog nasleđa. Međutim, mnogi smatraju da mere koje se preduzimaju nisu dovoljne da bi se sprečili budući incidenti. Takođe, postoji i zabrinutost da se takvi napadi mogu koristiti kao izgovor za jačanje represivnih mera prema određenim grupama ili pojedincima.
U svetlu ovih događaja, važno je naglasiti da je obrazovanje o istoriji i antifašizmu ključno za izgradnju tolerantnog društva. To podrazumeva ne samo učenje o prošlim događajima, već i razumevanje njihovih posledica i važnosti očuvanja vrednosti demokratije i ljudskih prava.
Uloga mladih u ovom procesu je posebno značajna, jer su oni budućnost društva. Podsticanje kritičkog mišljenja, dijaloga i razumevanja među različitim kulturama može doprineti smanjenju tenzija i izgradnji zajedničkog identiteta koji uključuje sve građane.
Napadi na obeležja antifašističke borbe, kao što je vandalizam na spomenik Prvom splitskom partizanskom odredu, ukazuju na potrebu za kolektivnim delovanjem u cilju očuvanja vrednosti koje su stečene kroz istoriju. Samo zajedničkim naporima možemo osigurati da se slični incidenti ne ponavljaju i da se stvori društvo koje će biti zasnovano na razumevanju, toleranciji i poštovanju prema svima.
