Serija „Tvrđava“ predstavlja značajan umetnički i produkcijski poduhvat, koji se oslanja na lična sećanja scenariste Gorana Starčevića i kreatora Mirka Stojkovića. Ova serija istražuje progon Srba iz Republike Srpske Krajine tokom ratnih dešavanja od 1991. do 1995. godine, kada je iz Hrvatske nasilno proterano oko pola miliona Srba. Kao umetničko delo, „Tvrđava“ je inspirisana stvarnim događajima, ali se u njenoj dramaturgiji provlači priča o ljubavi između mlade Hrvatice i Srbina, koja se može posmatrati kao moderna verzija „Romea i Julije“, ali sa mnogo dubljim istorijskim i civilizacijskim kontekstom.
Sukob između Srba i Hrvata ima duboke korene, a serija osvetljava razlike koje su nastale još 1054. godine, kada se dogodila „Velika shizma“ između istočnog i zapadnog hrišćanstva. Ove razlike su dovele do istorijskih sukoba koji se i danas osećaju, a linija razdvajanja prolazi upravo kroz teritorije na kojima se odigrava radnja serije. U središtu priče su identitetska i ontološka pitanja koja su se razvijala tokom vekova, a serija se bavi tim temama na emotivan i snažan način.
Osnovni kreativni tim, uključujući producenta Miloša Avramovića, doprinosi kvalitetu serije koja se izdvaja od drugih televizijskih produkcija u Srbiji. Starčević i Stojković su uspeli da stvore snažnu dramaturgiju, a dijalozi su bogati lokalnim akcentima. Reditelj Saša Hajduković koristi realistične postupke i inovativno koristi muziku i zvuk kako bi prikazao jedno doba.
Glumačka ekipa, predvođena Ognjenom Mićovićem i Darijom Vučko, donosi uverljive performanse. Njihovi likovi, Luke i Darije, predstavljaju mlade ljude uhvaćene u vrtlogu sukoba, dok njihovi roditelji, Nikica i Nada, Mare i Cvaret, dodaju slojeve kompleksnosti priči. Posebnu pažnju privlači lik ujaka Momčila, kojeg tumači Nikola Pejaković, a koji simbolizuje duboku mudrost i razumevanje situacije.
Jedan od najupečatljivijih likova u seriji je Dilpara, kojeg igra Ljubomir Bandović. Ovaj lik je predstavljen kao mračna figura, koja simbolizuje propast srpskog naroda i njegovih vrednosti. Njegova uloga u seriji osvetljava dublje društvene i istorijske probleme, a Bandović zaslužuje priznanje za svoj izvanredni performans.
Međutim, „Tvrđava“ se suočava sa kritikama zbog nedostatka šireg pogleda na položaj srpskog naroda u različitim periodima Jugoslavije. Serija ne istražuje dovoljno sistematsku diskriminaciju Srba, niti se bavi događajima koji su prethodili ratu, kao što su „hrvatsko proleće“ ili dugogodišnje potiskivanje srpskog identiteta u Hrvatskoj. To rezultira time da se događaji prikazuju kao iznenadne i nekontekstualizovane, što može stvoriti pogrešnu sliku o uzrocima sukoba.
Osim toga, serija ne spominje ključne događaje poput Jasenovca ili genocida, što dodatno umanjuje njen uticaj. Poništavanje srpskog identiteta i kulture u novoj Hrvatskoj takođe nije dovoljno istaknuto, što ostavlja gledaoca sa osećajem nedovršenosti. Kritičari ističu da „Tvrđava“ pati od nedostatka sveobuhvatnog pristupa koji bi uključio različite aspekte srpske istorije.
U kontekstu savremenih zbivanja i emotivnih talasa koji prate ovu seriju, važno je napomenuti da umetnički film ne može biti potpuno oslobođen stvarnosti. Umetničko delo treba da bude refleksija stvarnosti, a „Tvrđava“ otvara nova pitanja o srpskoj prošlosti i identitetu. Mladi istoričar Nemanja Dević ističe da je serija emotivno snažna i da se kroz nju može približiti istini o srpskom narodu.
Na kraju, „Tvrđava“ predstavlja značajan doprinos srpskoj kinematografiji, iako nije bez svojih mana. Potrebno je nastaviti sa istraživanjem i prikazivanjem srpske istorije kroz umetnost, kako bi se stvorila dublja svest o identitetu i kulturi srpskog naroda. U tom smislu, serija može poslužiti kao podsticaj za dalje istraživanje i razumevanje složene istorije Balkana.
