Iako je Malta udaljena više od 1.000 kilometara od Srbije, veze između ovih zemalja su duboke i raznolike. Kroz istoriju, različiti događaji i institucije su oblikovali prijateljstvo i saradnju između srpskog i malteškog naroda. Ove veze se manifestuju kroz kulturu, obrazovanje, religiju i zajedničke istorijske događaje.
Jedan od značajnih trenutaka u istoriji tih veza je brodolom srpskih vojnika 1918. godine. U Marsaskali je nedavno otkriven spomenik u znak zahvalnosti Maltežanima koji su spasili srpske vojnike nakon što je nemačka podmornica napala francuski brod „Polineziju“. Ovaj brod je prevozio 500 srpskih kadeta iz Bizarte ka Solunskom frontu. Malteški ribari su se odazvali pozivu u pomoć i spasili mnoge živote, uključujući legendarni Milunku Savić. Danas, olupina „Polinezije“ predstavlja atrakciju za ronioce.
Na Malti se nalazi i Srpska pravoslavna crkva, Parohija Sv. Apostala Pavla i Sv. Nikole, koja je 2021. godine potpisala ugovor o korišćenju Crkve Bogorodice žalosti u Birzebudži. Renovacija crkve je izvršena uz pomoć lokalnih Srba, a otac Risto Gorančić vodi obrede koji okupljaju pravoslavce iz različitih zemalja, čime se obezbeđuje multijezičnost u liturgiji.
Edukacija srpske dece na Malti takođe je važna tema. Srpska dopunska škola Sv. Jelena Anžujska nudi nastavu za više od 200 srpskih mališana. Ova škola je deo sistema dopunskih škola pod okriljem Ministarstva prosvete Srbije, čime se čuva srpski jezik i kultura među mladima koji žive u inostranstvu.
Kulturna saradnja se ogleda i kroz Forum srpskih književnika koji se održava svake godine na Malti. Ovaj događaj okuplja pisce iz Srbije i dijaspore, omogućujući im da predstave svoja dela i istovremeno se upoznaju sa životom srpske zajednice na Malti. Ovaj forum takođe rezultira objavljivanjem zbornika radova koji su nastali tokom književnog okupljanja.
Srpska zajednica na Malti, koja deluje više od 20 godina, ima za cilj da poboljša razumevanje i saradnju između srpskog i malteškog naroda. Njihove aktivnosti obuhvataju kulturu, umetnost, ekonomiju, i religiju, čime se stvara čvrsta osnova za zajednički život i saradnju.
Istorijske veze između Srbije i Malte su prisutne i u monarhijskim krugovima. Princ Pavle Karađorđević je tokom Drugog svetskog rata bio u izgnanstvu na Malti. Njegov otac, kralj Petar II, imao je značajnu ulogu u obnovi aktivnosti Malteškog viteškog reda, pomažući u uspostavljanju novog sedišta ovog reda na Malti. U toj palači danas se nalaze portreti kralja Petra, čime se dodatno potvrđuje povezanost između ovih zemalja.
Jedna od zanimljivih ličnosti iz istorije je Petar Želalić, koji je postao vitez Malteškog reda. Poreklom iz Boke, Želalić je svojom hrabrošću i lukavošću postao poznat po svojim podvizima protiv Turaka, a na Malti je sagradio dve palate i crkvu sv. Nikole.
Na kraju, postoji i priča o ikoni Presveta Bogorodica Filermosa, koja je vekovima bila u vlasništvu Malteških vitezova, a kasnije je poklonjena Ruskom caru. Ova ikona je putovala kroz istoriju i danas se čuva u Crnoj Gori, simbolizujući vezu između Srbije, Malte i Rusije.
Sve ove veze i aktivnosti potvrđuju da, iako su Malta i Srbija geografski udaljene, njihova istorija i kultura su duboko isprepletene, što doprinosi jačanju prijateljstva između ovih naroda.
