Pune 34 godine navršiće se sutra od početka akcije hrvatske paravojske „Otkos 10“, koja je dovela do masovnog progona Srba sa područja istočne Bilogore. Ova akcija, koja je započela 31. oktobra 1991. godine napadom na Teritorijalnu odbranu Grubišno Polje, rezultirala je ubistvom 64 ljudi, među kojima su bila 41 civila, kako izveštava Dokumentaciono-informacioni centar „Veritas“.
Tokom samo dva dana trajanja „Otkosa 10“, proterano je oko 4.000 ljudi iz 38 naselja. U izbegličkoj koloni koja se kretala prema Bosni i Hercegovini našlo se i 250 Hrvata, Čeha, Mađara i Roma, što ukazuje na širok spektar etničkih grupa koje su bile pogođene ovim događajem.
Istočna Bilogora, područje smešteno između Bjelovara, Daruvara i Virovitice, postala je mesto stradanja za mnoge Srbe. U ovom području ubijeno je 41 civil, od kojih je 17 likvidirano pre same akcije „Otkos 10“. Dvojica Srba koji su ostali u redovima hrvatske vojske i policije takođe su izgubili živote od ruku svojih saboraca, što dodatno oslikava haotične okolnosti koje su vladale u tom trenutku.
Nakon povlačenja Srba iz istočne Bilogore, usledila su ubistva preostalih stanovnika, kao i pljačke, paljevine i miniranja kuća. Ova brutalna akcija nije zaobišla ni pravoslavne hramove, koji su bili uništavani u skladu sa ustaškom tradicijom iz Drugog svetskog rata. Dva značajna pravoslavna hrama, Hram Svetog Dimitrija u Rastovcu i Crkva Uspenija Presvete Bogorodice u Donjoj Rašenici, uništeni su do temelja, a predstavljali su jedinstvene spomenike kulture pod zaštitom UNESCO-a.
Do danas, za zločine počinjene tokom akcije „Otkos 10“ osuđen je samo jedan pripadnik Zbora narodne garde, Veljko Marić iz Grubišnog Polja. On je osuđen na 12 godina zatvora od strane Veća za ratne zločine u Beogradu zbog ubistva Petra Slijepčevića 31. oktobra 1991. godine u porodičnoj kući. Istraga protiv Marića je otvorena i zbog sumnje da je tokom septembra 1991. godine u Grubišnom Polju likvidirao Miću Vasiljevića i Vladimira Kučeru, kao i da je mučio Zvjezdana Mačka.
Iako istraga nije završena, Marić je u junu 2015. godine prebačen iz Srbije u Hrvatsku, koja se obavezala da će nastaviti krivični postupak protiv njega. Međutim, do danas nema potvrde da je Hrvatska ispunila ovu obavezu, što ukazuje na nedostatak pravde za žrtve zločina počinjenih tokom rata.
Pre Drugog svetskog rata, na području istočne Bilogore živelo je oko 18.000 Srba. Međutim, nakon ustaških zločina u Drugom svetskom ratu i tokom poslednjeg rata, broj Srba je drastično opao na manje od 1.000, koliko je popisano 2021. godine. Ova demografska promena svedoči o dugotrajnom uticaju rata na ovu zajednicu.
U svetlu ovih događaja, važno je da se sećamo istorije i da se borimo za pravdu. Akcija „Otkos 10“ je samo jedan od mnogih primera stradanja koji su se dogodili tokom rata, a istina o ovim događajima mora biti zabeležena i prenesena budućim generacijama. Na kraju, svaka žrtva zaslužuje da njena priča bude ispričana i da se nikada ne zaboravi. Srpski narod, kao i sve druge zajednice koje su pretrpele slične sudbine, zaslužuje pravdu i pomirenje kako bi se izgradila bolja budućnost.
